λίγα λόγια για το νέο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ...

το κείμενο:

Παρατηρώντας κανείς την κατάσταση που επικρατεί στη σχολή μας τον τελευταίο καιρό, μπορεί να δει ότι οι αλλαγές που εφαρμόζονται συνολικά στο πανεπιστήμιο έρχονται να εφαρμοστούν και εδώ. Η υποχρηματοδότηση που εφαρμόζεται, υποβαθμίζει με όλο και εντεινόμενους ρυθμούς την καθημερινότητα μέσα στη σχολή. Οι τεράστιες μειώσεις στο εκπαιδευτικό και διοικητικό προσωπικό έχουν οδηγήσει στην κατακόρυφη μείωση του αριθμού των καθηγητών, αγγίζοντας σήμερα τους 30 (πριν από μια δεκαετία ήταν 100!). Η δυνατότητα δωρεάν εκτυπώσεων στη νησίδα της σχολής, που αποτελούσε κατάκτηση του συλλόγου μετά από κινητοποιήσεις του και ελάφρυνε τους φοιτητές από τα πολυδάπανα πάγια έξοδα που απαιτούνται, αναιρέθηκε πέρυσι με την επιβολή αντιτίμου. Την ίδια στιγμή, η νησίδα εξοπλίστηκε με υπερσύγχρονα πανάκριβα μηχανήματα, τα οποία προφανώς και δε διατίθενται δωρεάν. “Και κακό είναι αυτό?”, θα σκεφτεί κανείς. Είναι μάλλον το λιγότερο οξύμωρο όταν πολλοί από τους φοιτητές μπορούν μετά βίας να εκτυπώνουν τα...άπειρα που ζητά η σχολή. Είναι το λιγότερο αστείο, όταν η σχολή δεν μπορεί να παρέχει τα βασικά στους φοιτητές της! Τέλος, η μέχρι πέρυσι βρώμα, οι μόνιμα κλειδωμένες αίθουσες και το κλείδωμα της ίδιας της πτέρυγας τα σαββατοκύριακα έχουν οδηγήσει σε ακραία υποβάθμιση της καθημερινότητας μας μέσα στη σχολή, διώχνοντας τους πάντες από οποιαδήποτε δυνατότητα και επιθυμία οικειοποίησης τελικά του ίδιου του χώρου μας!

Μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση, έρχεται να προστεθεί το πολυσυζητημένο “νέο πρόγραμμα σπουδών”. Είτε ανήκεις στο λεγόμενο “μεταβατικό στάδιο”, είτε μόλις γράφτηκες στη σχολή και είσαι η...πρώτη φουρνιά που δοκιμάζεται πάνω της το νέο πρόγραμμα, το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για μια αλλαγή που θα επηρεάσει τόσο το πτυχίο και τα δικαιώματά σου ως μηχανικός, όσο και το ίδιο το αντικείμενο της αρχιτεκτονικής, το περιεχόμενο των σπουδών σου και τέλος την ίδια σου την καθημερινότητα μέσα στη σχολή.

Πριν μια σύντομη κριτική στη δομή και το περιεχόμενο του νέου προγράμματος, επιβάλλεται να τονίσουμε για ακόμη μια φορά ότι η συνολική διαδικασία διαμόρφωσης και ψήφισής του έγινε -καθόλου τυχαία- υπό την παντελή απουσία του φοιτητικού συλλόγου. Από τη συγκρότηση ειδικής επιτροπής που συνεδρίαζε κρυφά για το πρόγραμμα, μέχρι την ίδια την ψήφισή του εν μέσω καλοκαιριού από μερίδα καθηγητών, δεν τίθεται καμία αμφιβολία για το αν και κατά πόσο υπολογίζεται η γνώμη και οι ανάγκες των φοιτητών. Και προφανώς οι ενημερώσεις - π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι ς (όχι συζητήσεις, όχι συνελεύσεις, ούτε καν προτάσεις! Παρουσιάσεις!) δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αποδείξουν το αντίθετο, όταν όλα είναι προτετελεσμένα!

Τελικά, το νέο ΠΣ έρχεται με τυμπανοκρουσίες και γεμάτο υποσχέσεις να διαγράψει όλη την προηγούμενη εμπειρία συγκρότισης του μέχρι πρότινος προγράμματος, του οποίου οι αρχές τέθηκαν μέσα από συλλογικές διαδικασίες με τον ίδιο το φοιτητικό σύλλογο να έρχεται σε αντιπαράθεση με οποιαδήποτε κλειστή διαδικασία εσωτερικών ή εξωτερικών παραγόντων.

Για εμάς, η αλλαγή του προγράμματος σπουδών της αρχιτεκτονικής προφανώς και δεν είναι...η μύγα μες το γάλα που λέγεται ”εκπαιδευτική αναδιάρθρωση”, τη στιγμή που τα τελευταία χρόνια αλλάζουν ραγδαία προγράμματα σπουδών σε σχολές σε όλη την Ελλάδα, ή τη στιγμή που τα επαγγελματικά δικαιώματα των μηχανικών διαλύονται εξ ολοκλήρου. Σε ένα πρόγραμμα σαν αυτό που έχουμε μπροστά μας, μπορούμε πολύ ενδεικτικά να δούμε τον τρόπο με τον οποίο αποκρυσταλλώνεται η πολιτική της κυβέρνησης και του υπουργείου Παιδείας για την ανώτατη εκπαίδευση, με βάση και τους νόμους Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλου. Πρόκειται τελικά για ξεκάθαρη εφαρμογή των κατευθύνσεων της ΕΕ για την εκπαίδευση [και ειδικά εδώ των αρχιτεκτόνων], γεγονός το οποίο αποδεικνύεται κατά κύριο λόγο από τη δομή του προγράμματος, όπως θα δούμε και παρακάτω.

Πρόκειται για μία Δομή που βασικό της γνώρισμα είναι η δημιουργία ενός κορμού Εκτεταμένων Εργαστηρίων που εκτείνονται γραμμικά από το 1ο εξάμηνο σπουδών έως το 7ο, και που όλα φέρουν τον τίτλο του Σχεδιασμού. Παράλληλα, δημιουργείται ένας συμπληρωματικός κορμός Εργαστηρίων Εισαγωγής ή Εξειδίκευσης/Εμβάθυνσης, τα οποία έρχονται να συμπυκνώσουν τα μαθήματα της Τεχνολογίας, του Πολεοδομικού Σχεδιασμού, της Συντήρησης και Αποκατάστασης, του Τοπίου και του Design.

Η διάκριση αυτή σε εκτεταμένο εργαστήριο Σχεδιασμού και σε εισαγωγικά ή εξειδικευμένα εργαστήρια, αποτελεί ξεκάθαρη εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας 36/05 (της Ευρωπαϊκής Ένωσης) που ουσιαστικά διασπά το Γνωστικό πεδίο της Αρχιτεκτονικής και τα επαγγελματικά δικαιώματα του Αρχιτέκτονα. Ορίζει με τον πλέον σαφή τρόπο, σε επίπεδο Αρχής, ότι ο κορμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι ο Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός, και ως υποβοήθημα αυτού έρχονται να προστεθούν ως συνιστώσες, ως απλή και «επαρκής γνώση», ολόκληροι τομείς της Αρχιτεκτονικής Παιδείας. Πρόκειται σίγουρα για μία ονομαστική ελαχιστοποίηση των παρεχόμενων γνώσεων και επαγγελματικών δικαιωμάτων, η οποία είναι το πλέον πιθανό από όσα λέχτηκαν και πριν να είναι και απόλυτα ουσιαστική.

Το παραπάνω επιβεβαιώνεται με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο και από τον ίδιο τον επαναπροσδιορισμό της αρχιτεκτονικής παιδείας που επιχειρείται με το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Αν ανατρέξει κανείς στο προηγούμενο πρόγραμμα σπουδών, θα δει ότι η αρχιτεκτονική παιδεία ορίζεται ως «η Ενότητα των Αρχιτεκτονικών Σπουδών, εννοούμενη ως σύνθεση της αρχιτεκτονικής παιδείας σε όλες της κλίμακες του χώρου και σε όλο το φάσμα του σχεδιασμού – ανασχεδιασμού. Οι σπουδές στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων καλύπτουν, με την παραπάνω έννοια, τις περιοχές του Αρχιτεκτονικού και Αστικού Σχεδιασμού, του Πολεοδομικού και Χωροταξικού Σχεδιασμού, του Σχεδιασμού Τοπίου και Περιβάλλοντος, και της Συντήρησης και Αποκατάστασης»

Ο ορισμός όμως που αναρτήθηκε πρόσφατα από το τμήμα μας στην ιστοσελίδα της ΜΟΔΙΠ μιλάει για κάτι πολύ διαφορετικό. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι «Το Πρόγραμμα Σπουδών του Τμήματος Αρχιτεκτόνων αποσκοπεί στην διαμόρφωση μιας αρχιτεκτονικής παιδείας η οποία δίνει τη δυνατότητα στους αποφοίτους του Τμήματος Αρχιτεκτόνων να εκπονούν αρχιτεκτονικές μελέτες που καλύπτουν όλες τις κλίμακες σχεδιασμού, από το σχεδιασμό αντικειμένων μέχρι τον αστικό σχεδιασμό». Παράλληλα, οι απόφοιτοι θα έχουν αποκτήσει «επαρκείς γνώσεις» σε πολεοδομικά ζητήματα, ζητήματα χωροταξίας και περιφερειακής ανάπτυξης, σχεδιασμού του τοπίου, συντήρησης και αναστύλωσης ιστορικών μνημείων κλπ.

Τι πιο ξεκάθαρο λοιπόν, από το ότι το αντικείμενο του αρχιτέκτονα θα φτάνει μέχρι τον αστικό σχεδιασμό και ολόκληροι τομείς της αρχιτεκτονικής παιδείας θα παρέχονται ως «επαρκείς γνώσεις»? Από την πολεοδομία μέχρι τις θεωρίες και τις ιστορίες, βλέπουμε η μέχρι τώρα ικανότητα που αποκτούσαμε στο πλαίσιο της ενιαίας αρχιτεκτονικής παιδείας, να μετατρέπεται σε δεξιότητα και σε γνώση που επαφίεται στο αντικείμενο.

Το νέο πρόγραμμα σπουδών διαμορφώνει μια κατάσταση που καμία σχέση δεν έχει με την υπάρχουσα. Καταργεί την ελευθερία των σπουδών (θεμελιώδη αρχή του προηγούμενου προγράμματος), εισάγει τη λογική του έτους-εξαμήνου και των απόλυτα υποχρεωτικών μαθημάτων. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι στο 4^ο έτος (8ο εξάμηνο) εμφανίζονται ένα σωρό εργαστήρια τα οποία αποτελούν τις “εξειδικεύσεις” (και στο όνομα και στη χάρη!), πράγμα που μας κάνει να αναρωτιόμαστε για το τι σημαίνει αυτό για τον τίτλο σπουδών μας και το περιεχόμενο της γνώσης που θα παίρνουμε. Θα παίρνει δηλαδή ο καθένας ένα εργαστήριο διαφορετικού περιεχομένου και συνεπώς θα εξειδικεύεται πάνω σε ένα συγκεκριμένο τομέα και ύστερα αυτό θα αποτυπώνεται και στο πτυχίο του; Πρόκειται σίγουρα για μια κατεύθυνση που χωρίς να είναι απόλυτα εμφανής έρχεται σύμφωνη και με τον οργανισμό ιδρύματος που ορίζει τις σπουδές σε 2 κύκλους, αλλιώς σε 3(bachelor)+2(master) χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο γίνεται παιχνιδάκι η απόσχιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων από το ενιαίο πτυχίο, αλλά επιτυγχάνεται ολοσχερώς η διάλυση της ολότητας των σπουδών.

Όλα τα παραπάνω έρχονται να επιβεβαιωθούν από τις παρουσιάσεις που γίνονται για το πώς θα γίνει η μετάβαση από το παλιό πρόγραμμα στο καινούργιο. Βλέπουμε μια αντιστοίχιση μαθημάτων με μόνο κριτήριο το άθροισμα των διδακτικών μονάδων. Κι όσο κι αν μας καθυσηχάζουν κάθε 3 και λίγο ότι "κάπως θα τα δούμε όλα", δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την πραγματικότητα. Πρόκειται για μια μετάβαση που μετρά ECTS και δεν ασχολείται καθόλου με τη γνώση που λαμβάνουμε. Δεν ασχολείται με το αν διδαχθήκαμε πλήρως και ισοβαρώς όλα τα πεδία του αντικειμένου, ούτε καν με το να διασφαλίσει ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί. Όλα επαφίενται στην καλή διάθεση και στην ώριμη σκέψη των φοιτητών του τμήματος. Κι εδώ πρέπει να θέσουμε το εύλογο ερώτημα: στη σημερινή συνθήκη που η οικονομική κατάσταση της συντριπτικής πλειοψηφίας του κόσμου δεν επιτρέπει δυστυχώς την παράταση των σπουδών, με το ν+2 και τις διαγραφές πάνω από τα κεφάλια μας και με τις συνεχόμενες περικοπές στη μέριμνα και τη γενική αβεβαιότητα, πώς ο φοιτητής θα βρει το χρόνο να αφιερωθεί εξολοκλήρου στο αντικείμενό του και μάλιστα να πάρει και επιπλέον χρόνο προκειμένου να δει όσο το δυνατόν περισσότερα; Και εν τέλει κάτι τέτοιο είναι επιθυμητό; Η ζωή σου να περιστρέφεται αποκλειστικά και μόνο γύρω από τη σχολή σου ή τη δουλειά αφιερώνοντας όλο τον ελεύθερο χρόνο σου σε αυτά;

Ακόμη δε χάνουν ευκαιρία να μας διατυμπανίζουν την περίτρανη ομοφωνία μεταξύ των διδασκόντων για τον τρόπο που πραγματοποιείται η μετάβαση, αλλά όσο κι αν προσπαθούν να μας πείσουν ξέρουμε ότι υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες από (έστω και μικρό κομμάτι) του καθηγητικού προσωπικού καθώς βλέπουν το αντικείμενο που διδάσκουν να συρρικνώνεται και να υποβαθμίζεται σε ακραίο βαθμό ή να χώνονται σφήνα σε μαθήματα που απέχουν πλήρως από το αντικείμενο τους.

Είναι φανερό λοιπόν πως το νέο πρόγραμμα σπουδών έρχεται να φέρει ένα κλίμα εντατικοποίησης και πειθάρχησης με πολύωρα εκτεταμένα και όχι μόνο εργαστήρια, ένα κλίμα ποσοτικοποίησης της γνώσης (οι ιστορίες αρχιτεκτονικής και τέχνης που συμπυκνώθηκαν και ξαφνικά έγιναν 3! μάλλον τα λένε όλα), ένα κλίμα ατομικής διαπραγμάτευσης του κάθε φοιτητή ξεχωριστά με τον κάθε καθηγητή, ένα κλίμα απομόνωσης των φοτητών σε εξάμηνα, με τελευταίο και πιο τρανταχτό το νέο ότι η ίδια η πτέρυγα σα χώρος θα διαμορφώνεται ανά έτη (δηλαδή bye bye Βαλεντή-Καραντινού! Σύμφωνα με το τμήμα εκεί θα εργάζεται μόνο το 1ο έτος!).

Για εμάς είναι πολύ κρίσιμο να μη δεχτούμε ως δεδομένη και μη αναστρέψιμη την αλλαγή. Σε ένα ζήτημα όπως το πρόγραμμα σπουδών μας που μας αφορά άμεσα, αλλά και στο οποίο το τελευταίο διάστημα μας κρατούσαν απλούς παρατηρητές, να πυροδοτήσουμε ξανά το διάλογο εντός του φοιτητικού συλλόγου μέσα από τις γενικές μας συνελεύσεις. Να διασφαλίσουμε ότι τα δικαιώματα και οι ανάγκες μας δε θα καταπατηθούν από όσα επιβάλλουν οι ανάγκες της κυβέρνησης, της ΕΕ και των επιχειρήσεων. Να κατοχυρώσουμε την ενιαιότητα των σπουδών και του πτυχίου μας, να μην επιτρέψουμε την καταπάτηση του δικαιώματός μας στη συνολική γνώση και την ελευθερία των σπουδών, να μην αφήσουμε την καθημερινότητά μας να πνιγεί ανάμεσα σε εκτεταμένα εργαστήρια μιας σούπας γνώσεων. Να ανοίξουμε ξανά το διάλογο, όπως άνοιξε και πριν 18χρόνια μέσα από τις κινητοποιήσεις του ίδιου του συλλόγου, για να ορίσουμε εμείς και κανένας άλλος εξωτερικός ή εσωτερικός παράγοντας την ποιότητα των σπουδών μας, την καθημερινότητά μας στη σχολή, την ίδια την αρχιτεκτονική!

Ραντεβού στις Συλλογικές μας διαδικασίες! Επόμενη στάση: 301 για Γενική Συνέλευση!