ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ

Ο «ΠΟΛΕΜΟΣ» ΤΗΣ «ΚΡΕΒΑΤΟΚΑΜΑΡΑΣ»;

αναδημοσίευση από: k-lab

Βρίσκω ιδιαίτερα διδαχτικές τις ιστορίες του Κυρίου Κόυνερ του Μπ. Μπρέχτ και σε μία από αυτές γράφει: «Τι κάνετε ρώτησαν το κ. Κ., όταν αγαπάτε έναν άνθρωπο; Κάνω ένα σκίτσο του, αποκρίθηκε ο κ. Κ., και φροντίζω να του μοιάζει. Ποιο το σκίτσο; Όχι, αποκρίθηκε ο κ. Κ., ο άνθρωπος».

Την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές ακούω την συζήτηση και την ψηφοφορία του νομοσχεδίου «Σύμφωνο συμβίωσης, άσκηση δικαιωμάτων, ποινικές και άλλες διατάξεις» ή αν προτιμάτε αυτό που έγινε ευρύτερα γνωστό ως η επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια. Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω που ακριβώς πρέπει να σταθώ. Στην Αριστερά, ακόμη και στις πιο ευαισθητοποιημένες εκδοχές της στο ΛΟΑΤ κίνημα η παρέμβαση σε αυτά τα ζητήματα ήταν συνήθως δουλειά των «ειδικών». Στα πολιτικά προγράμματα και τα ημερολόγιο της δράσης, αυτά στέκονταν διαχρονικά στο περιθώριο, στα ψιλά γράμματα ή τις πίσω σελίδες των συνεδριακών αποφάσεων. Αλλά και στο ακαδημαϊκό πλαίσιο όπου οι σπουδές φύλου, ειδικά μετά την δεκαετία του ’90, γνώρισαν μια σχετική άνθιση, η σεξουαλικότητα παρέμεινε περιορισμένη ως πεδίο αναλυτικής διερώτησης με μετρημένες στα δάχτυλα σχετικές εργασίες.

Ένα πράγμα μπορώ να πω με βεβαιότητα, πως η δημόσια συζήτηση που προκλήθηκε γύρω από το ζήτημα της σεξουαλικότητας, για πρώτη φορά με τέτοιους όρους στην ελληνική κοινωνία έχει μια αξία καθεαυτή. Το «δε με νοιάζει τι κάνει ο άλλος στο κρεβάτι του», το «ο καθένας έχει δικαίωμα να κάνει ό,τι θέλει στο σπίτι του, αλλά..», στερεοτυπικές εκφράσεις που κρατούσαν ένα υπαρκτό κοινωνικό ζήτημα στο περιθώριο κατατάσσοντας την σεξουαλική επιθυμία στην σφαίρα του ιδιωτικού, πλέον δεν ευσταθούσαν. Όλοι έπρεπε να πάρουν(με) θέση, αριστεροί και δεξιοί, όψιμοι υπερασπιστές και παλαιοί πολέμιοι, ετεροφυλόφιλοι ή ομοφυλόφιλοι.

Το δικαίωμα στην θεσμική κατοχύρωση μιας μορφής ερωτικής επιθυμίας που μέχρι χθες ήταν ποινικοποιημένη στο ελληνικό νομικό σύστημα προκάλεσε έναν μικρό «πόλεμο». Έναν πόλεμο λόγων όχι γύρω από την κρεβατοκάμαρα όπως πολλοί θέλησαν να τον παρουσιάσουν αλλά γύρω από τις ορατές ζωές ανθρώπων που η σεξουαλική τους επιθυμία, τουλάχιστον για τους κυρίαρχους λόγους, δεν περιλαμβάνονταν στο πεδίο του διανοητού. Και όπως συμβαίνει με κάθε πόλεμο -συμβολικό - η επιλογή του στρατοπέδου αποτελεί μια αναπόδραστη επιλογή.

Ένα κίνημα που δε το κάναμε μαζί

Δεν είμαι και ο ειδικότερος για να γράψω για την ιστορία του ΛΟΑΤ κινήματος, ούτε να την σταχυολογήσω καλά-καλά δε μπορώ, ωστόσο γνωρίζω πως όπως κάθε κοινωνικό κίνημα έχει τους δικούς του πρωταγωνιστές, τους δικούς του ήρωες. Ήρωες που πάλεψαν με όλη τους και για όλη τους την ζωή για την χειραφέτησή τους από εξουσιαστικές νόρμες πολύ παλαιότερες της οικονομικής ορθοδοξίας του καπιταλισμού. Νόρμες βαθιά εμπεδωμένες στην κουλτούρα της κυριαρχίας. Χιλιάδες άνθρωποι που βίωναν με κάποιον τρόπο την σεξουαλική διαφορά δεν μπόρεσαν ποτέ να αρθρώσουν με λέξεις τις εμπειρίες τους, δε μπόρεσαν ποτέ να περιγράψουν τα όσα επιθυμούσαν και πολύ περισσότερο δε μπόρεσαν ποτέ να διανοηθούν μια πολιτική μάχη γύρω από τα ζητήματα αυτά.

Πάνε όμως και καμιά σαρανταριά χρόνια (ίσως και λίγα παραπάνω) που το ΛΟΑΤ κίνημα στην Ελλάδα απέκτησε τους δικούς του πρωταγωνιστές, το Κράξιμο και το Αμφί, το ΑΚΟΕ, τις συνελεύσεις στα Εξάρχεια, ακτιβίστριες και ακτιβιστές οι οποίοι ενσυνείδητα προσπάθησαν να εκφράσουν όχι μόνο τον εαυτό τους αλλά και τους χιλιάδες άλλους που δε μπορούσαν να μιλήσουν. Και σε πολλές στροφές αυτού του κινήματος οι πρωταγωνιστές του υπήρξαν – σχεδόν - μόνοι. Η συμβολική νίκη της 22ας Δεκεμβρίου 2015, η μικρή, η λειψή νίκη ανήκει πάνω από όλα σε αυτούς και θεωρώ την παρουσία κάποιων εξ αυτών στο κοινοβούλιο τις ώρες της συζήτησης πολύ σημαντική στιγμή στον αγώνα τους. Αγώνα που τον πλήρωσαν με συλλήψεις και προσαγωγές, δίκες, εγκλεισμό, διαπόμπευση αλλά και με χρήματα που καθόλου αυτονόητα δεν ήταν. Αγώνα στον οποίο σπανίως συνάντησαν συμπαραστάτες έξω από τα τμήματα ή τις δικαστικές αίθουσες.

Γράφει η Πάολα Ρεβενιώτη στην σελίδα της στο facebook: «Όταν το 1981 ή '82, δεν θυμάμαι, έβγαλα το πρώτο τεύχος του «κράξιμο» σε φτηνό ροζ χαρτί, στην μνήμη τον ροζ τριγώνων, σε 3000 αντίτυπα και από την δεύτερη ημέρα εξαφανίστηκαν, πέρασαν πολλά χρόνια. Να μην λέω όμως πολλά λόγια, σήμερα είναι μια ιστορική ημέρα, όχι μόνο για την ΛΟΑΤ κοινότητα, αλλά για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το σύμφωνο θα ψηφιστεί σήμερα και θα παρευρεθώ μέσα στην βουλή, όπως και άλλα άτομα τις κοινότητας, να παρακολουθήσουμε και να είμαστε εκεί αυτήν την σημαντική ημέρα. Κατάπτυστοι σίγουρα για την ιστορία θα μείνουν, όσοι θα το καταψηφίσουν».

Μέχρι να γίνουμε άνθρωποι

Επίδικο των αγώνων για τα πολιτικά δικαιώματα την εποχή της νεωτερικότητας αποτέλεσε η διεύρυνση της ιδιότητας του πολίτη, η προοδευτική σύμπτωσή της με την ανθρώπινη ιδιότητα. Οι φυλετικοί, έμφυλοι, ταξικοί, θρησκευτικοί αποκλεισμοί από την ιδιότητα του πολίτη, στο μέτρο που αντιμετωπίστηκαν, αποτύπωσαν και θεσμικά ιστορικά πολιτικά κινήματα όπως το αντιρατσιστικό, το φεμινιστικό, το αντιπολεμικό κίνημα. Σήμερα παρατηρούμε την ακριβώς ανάστροφη διαδικασία, την προοδευτική αποστέρηση από ανθρώπους της ιδιότητας του πολίτη άρα και της ανθρωπινότητάς τους.

Ο Φουκώ εισηγείται μια κριτική γενεαλογία της κατηγορίας του σεξ ως ουσιοποιημένου προϊόντος ενός συστήματος κοινωνικής επιτήρησης και ρύθμισης της σεξουαλικότητας στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νεωτερικότητας. Το σώμα –το πεπερασμένο και πειθήνιο (χρήσιμο, λειτουργικό, χειραγωγήσιμο) σώμα της πειθαρχίας- αντλεί το νόημά του από τα ιστορικά τοποθετημένα λογο-θετικά συγκείμενα των σχέσεων εξουσίας που συγκροτούν σεξουαλικές οντολογίες, αποκρύπτοντας ακριβώς τον μηχανισμό της ίδιας τους της ιστορικότητας. Το σώμα –τόσο το ατομικό ανθρώπινο σώμα όσο και το μαζικό σώμα του πληθυσμού- είναι το ύστατο διακύβευμα εκείνης της ιδιαίτερης νεωτερικής μορφής εξουσίας/γνώσης που ο Φουκώ ονομάζει βιοεξουσία καθώς και των συστατικών τεχνικών της: της «ανατομο-πολιτικής του σώματος» και της «βιοπολιτικής του πληθυσμού» σ.1 .

Υπό αυτή την έννοια ο θεσμικός ρατσισμός της α-ορατότητας της σεξουαλικής επιθυμίας, η γενική επίκληση της προστασίας της οικογένειας, οι τοποθετήσεις γύρω από τον βιολογικό κίνδυνο της απόστασης από την αναπαραγωγική λειτουργία δεν αποτελούν ακίνδυνη επιχειρηματολογία αλλά την θεσμική έκφραση συγκεκριμένων όρων ζωής για όσους θέλουν να μετέχουν στην ιδιότητα του πολίτη. Η φαντασιακή κοινότητα του έθνους εννοιολογείται με όρους οικιακού/οικογενειακού κοινού τόπου, ο οποίος συνέχεται με βιολογικούς δεσμούς ετεροκανονικής αναπαραγωγής και ενσαρκώνεται ως αυθεντική, φυσική κοινότητα. Η θεματική του πολιτικού εχθρού γενικεύεται και μεταγράφεται βιολογικά. Η παραγωγή αυτού του κανονιστικού πλέγματος εν-τόπιας οικειότητας και η φυσικοποίηση του με βιολογικούς όρους αποκρύπτει τις μερικότητες και ιεραρχίες που δομούν το πολιτικό οικοδόμημα που συνανήκειν με όρους μιας δήθεν κοινής και συμμεριζόμενης «ουσίας» ή ενός χωροχρονικού «κοινού τόπου» σ.2.

Η διεκδίκηση δικαιωμάτων από το κράτος και τους μηχανισμούς του καθόλου αυτονόητη δεν είναι. Αποτελεί διεκδίκηση συμμετοχής στην κατηγορία του ανθρώπινου, συγκρούεται με κομβικές επιλογές της κυριαρχίας και με βαθύτερες μορφές εξουσίας. Η χθεσινή στιγμή μόνο ως αρχή τέτοιων διεκδικήσεων πρέπει να ιδωθεί.

Εμείς

Η Judith Butler, μια από τις κορυφαίες φιλοσόφους της εποχής μας, το 2010 είχε προσκληθεί στην Christopher Street Day, στην πύλη του Βρανδεμβούργου με περισσότερους από 600.000 συμμετέχοντες ώστε εκεί η Renate Künast, επικεφαλής του Κόμματος των Πρασίνων να τη βραβεύσει με το «Βραβείο Θάρρους». Αρνούμενη να παραλάβει το βραβείο δηλώνει: «Όλοι έχουμε παρατηρήσει πως ομοφυλόφιλοι, αμφισεξουαλικοί, λεσβίες, τρανσεξουαλικοί και queer άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όσους επιθυμούν να διεξάγουν πολέμους, όπως οι «πολιτισμικοί» πόλεμοι ενάντια σε μετανάστες με τη χρήση της επιβεβλημένης ισλαμοφοβίας και στρατιωτικούς πόλεμους ενάντια στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Σε αυτούς τους καιρούς, με αυτά τα μέσα στρατολογούμαστε από τον εθνικισμό και τον μιλιταρισμό. Σήμερα πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ισχυρίζονται  πως τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, των λεσβιών και των queer πρέπει να προστατευθούν και μας κάνουν να πιστεύουμε πως η νέα έχθρα για τους μετανάστες είναι απαραίτητη για την προστασία μας. Το να μπορείς να πεις όχι κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι αυτό που ονομάζω θάρρος. Μα ποιος λέει όχι; Και ποιος βιώνει αυτόν τον ρατσισμό; Ποιοι είναι οι queer που πραγματικά παλεύουν ενάντια σε αυτές τις πολιτικές;».

Το Εμείς της ΛΟΑΤ κοινότητας δεν υπήρξε ποτέ συμπαγές. Διαρρήχθηκε από άλλες μορφές έμφυλης, φυλετικής, ταξικής, πολιτικής, θρησκευτικής διαφοράς. Φάνηκε χθες στην ψηφοφορία όταν μέλη της απείχαν ή καταψήφισαν το νομοσχέδιο. Η αμφισβήτηση της κυρίαρχης νόρμας της σεξουαλικής επιθυμίας οφείλει να συγκρουστεί και με άλλες μορφές καταπίεσης εάν θέλει να συμβάλλει στους αγώνες για πραγματική χειραφέτηση. Η αναζήτηση αυτού του διευρυμένου Εμείς, μπορεί να συμβάλλει κατά την άποψή μου στη διαμόρφωση ριζοσπαστικών αγώνων και νέων πολιτικών συλλογικοτήτων.

Τζάστε

Τα Καλιαρντά, ένας γλωσσικός κώδικας του περιθωρίου, σημείο αλληλο-αναγνώρισης και ετεροκαθορισμού χάθηκαν καθώς η δυναμική της εικόνας και τα νέα μέσα επικοινωνίας μπήκαν στη ζωή μας. Ωστόσο το ρήμα τζάσε, που σημαίνει «φύγε», από τα κανάλια της ιδιωτικής τηλεόρασης πέρασε και σήμερα στη γλώσσα μας. Και δεν υπάρχει πιο ταιριαστή προσφώνηση από αυτή για τους βουλευτές του σημερινού ΚΚΕ και της ηγετικής τους ομάδας. Θα άξιζε μια συγκροτημένη κριτική στην άθλια στάση του ωστόσο πιθανόν να μετέφερε την συζήτηση στο πεδίο της θεωρίας εκεί που σχεδόν πάντοτε κερδίζει η αυτοαναφορικότητα της θεωρητικής ορθοδοξίας.

Η στάση του ΚΚΕ πρέπει να καυτηριαστεί πρωταρχικά και καθοριστικά στο πεδίο της πράξης. Η ομοφυλοφιλία διώχθηκε, σε όλα τα ποινικά συστήματα από την αρχαιότητα και μέχρι τα μέσα του 20^ουαιώνα. Ομοφυλόφιλοι/ες με ροζ τρίγωνα στο μπράτσο τους εξοντώθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης του ναζισμού κάτω από την ιδέα του φυλετισμού. Ομοφυλόφιλοι άνδρες και γυναίκες δεν κατάφεραν ποτέ να μοιραστούν έναντι του νόμου την ζωή τους ως τέτοια. Αν τα βήματα προς τον σοσιαλισμό βασίζονται στον μισανθρωπισμό, τον ρατσισμό και την πατριαρχία, αν πιστεύετε πως με το όχι σας προσφέρατε υπηρεσίες στην υπόθεση της ανθρώπινης χειραφέτησης, αν περιμένετε τέτοιες «επιστημονικές αλήθειες» να σας δείξουν τον δρόμο προς τον σοσιαλισμό, τότε για άλλο σοσιαλισμό παλεύουμε κι αλλιώς την καταλαβαίνουμε την απελευθέρωση.

Τώρα που βρήκα πια μιαν αγκαλιά,
καλύτερη κι απ' ό,τι λαχταρούσα,
τώρα που μου 'ρθαν όλα όπως τα 'θελα
κι αρχίζω να βολεύομαι μες στην κρυφή χαρά μου,
νιώθω πως κάτι μέσα μου σαπίζει.

[ντ. χριστιανόπουλος, τέλος]

***********************************************************************

* σ1: Αθανασίου, Αθηνά. 2006. «Φύλο, Υποκειμενικότητα και Εξουσία μετά το δεύτερο κύμα» στο Αθανασίου, Αθηνά, Φεμινιστική Θεωρία και Πολιτισμική Κριτική, Αθήνα, Νήσος σσ. 13-140.

* σ2: Αθανασίου, Αθηνά. 2012. Η κρίση ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης, Αθήνα, Σαββάλας.