ZAHA-ρένιες QATAR-ες

το κείμενο: 

Όλοι γνωρίζουμε το στάδιο που κατασκευάζεται αυτή τη στιγμή στο Κατάρ για το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου. Σχεδιασμένο από τη Zaha Hadid, το στάδιο αυτό έχει συζητηθεί αρκετά. Έγινε γνωστό, πέρα από το λόγο του σχήματός του [κάποιοι θεωρούν ότι παραπέμπει στο σχήμα του γυναικείου κόλπου, αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση] και για το λόγο ότι έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις πολλών οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και αυτό, γιατί κατά τη διάρκεια της κατασκευής του, έχουν χάσει, μέχρι στιγμής, τη ζωή τους πάνω από 882 εργάτες που δούλευαν εκεί [500 Ινδοί και 382 υπήκοοι του Νεπάλ]. Ερωτηθείσα, σε συνέντευξή της, για τον αριθμό ρεκόρ θανάτων στο εργοτάξιο, η κυρία Hadid δήλωσε πως η κατάσταση αυτή αποτελεί γεγονός σε παγκόσμια κλίμακα και πως η ίδια δεν μπορεί να κάνει κάτι γι’ αυτό, καθώς δεν είναι στα καθήκοντά της ως αρχιτέκτονας.

Σε ένα πράγμα θα συμφωνήσουμε με την κ. Hadid. Το παράδειγμα του Κατάρ δεν είναι το μοναδικό. Από την Βραζιλία του σήμερα, μέχρι την Αθήνα του 2004 αλλά και παλιότερα, η κατασκευή μεγάλων έργων συνοδεύεται με την πλήρη καταπάτηση των εργατικών δικαιωμάτων. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, η απαίτηση να είναι οι εγκαταστάσεις έτοιμες στην ώρα τους, είχε σαν αποτέλεσμα την εντατικοποίηση και ελαστικοποίηση της εργασίας, καθεστώς που γενικεύτηκε με το πέρας των εργασιών. Στην Βραζιλία, πάλι, τα έργα για το επόμενο παγκόσμιο κύπελλο σημαίνουν για τον ήδη εξαθλιωμένο λαό αυξήσεις στα εισιτήρια μετακίνησης και απαλλοτριώσεις κατοικιών. Και στο Κατάρ, οι εργάτες θεωρούνται αναλώσιμοι με τους θανάτους να αυξάνονται καθημερινά, θυσία στο όνομα της ανάπτυξης και της μπίζνας.

Από την πλευρά μας όμως, δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε πως μια αρχιτέκτονας, παγκοσμίου κύρους όπως η Zaha Hadid, δεν μπορεί να κάνει κάτι σχετικά με τους θανάτους εργατών στο ίδιο της το εργοτάξιο. Μια μόνο αναφορά της θα μπορούσε να προκαλέσει μια σειρά αντιδράσεων και θα άνοιγε νέες συζητήσεις σχετικά με τα μέτρα ασφαλείας, τις συνθήκες εργασίας ακόμα και τα δικαιώματα των εργατών. Το ζήτημα που τίθεται λοιπόν, δεν είναι αν μπορεί η Hadid ή η κάθε Hadid να κάνει κάτι, αλλά αν θέλει. Αν είναι διατεθειμένη να αναμετρηθεί συνολικά με το ζήτημα της εκμετάλλευσης των εργατών ακόμα και των υφισταμένων συναδέλφων της. Και αυτό, δεν είναι κάτι που έγκειται στην ατομική κρίση του καθενός, αλλά αποτελεί καθήκον ενός αρχιτέκτονα. Είναι υποχρέωσή του να αναμετράται με τα κοινωνικά προβλήματα και να προτείνει λύσεις. Η αρχιτεκτονική δεν ξεκινά και τελειώνει στο εργαστήριο: αφορά τον σχεδιασμό, την υλοποίηση αλλά και την μετέπειτα χρήση του έργου. Αφορά δηλαδή όλους αυτούς από τους οποίους υλοποιείται, αλλά και αυτούς για τους οποίους προορίζεται. Αν θέλουμε να μιλάμε για αρχιτεκτονική τότε μιλάμε για όλα αυτά μαζί.