Κάτι έγινε στην αρχιτεκτονική...

Τι συνέβη λοιπόν την προηγούμενη Τετάρτη?

Εισαγωγή στον σχεδιασμό 2: εβδομαδιαίες παρουσιάσεις, καθημερινά έξοδα για μακέτες, εκτυπώσεις, ελάχιστος ελεύθερος χρόνος, ‘’άτυπες’’ παρουσίες [που γιατί παίρνονται αν δεν επηρεάζουν την βαθμολογία;] και γενικά μία κατάσταση που τίποτα δεν έχει να ζηλέψει από μάθημα λυκείου. Σε ενα μάθημα με αυτές τις συνθήκες αποφασίσαμε εμείς, οι “αγενείς γνωστοί-άγνωστοι”, να παρέμβουμε.

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή…

Την προηγούμενη Τετάρτη κάναμε μαζί με το άλλο σχήμα κοινή παρέμβαση στο μάθημα του Σχεδιασμού 2. Αφορμή για την παρέμβαση αυτή, υπήρξε η επίθεση της καθηγήτριας του μαθήματος, απέναντι σε μέλος του συλλόγου [και μέλος του σχήματος της α.φοι.σ.α.], όταν στο προηγούμενο μάθημα ο φοιτητής μπήκε μέσα στην αίθουσα προκειμένου να κάνει μια ανακοίνωση για τις συνεχείς παρουσιάσεις. Έτσι, την προηγούμενη Τετάρτη αποφασίσαμε όχι απλώς να κάνουμε μια παρέμβαση κατά τη διάρκεια του μαθήματος και να συζητήσουμε με τους φοιτητές/τριες που το παρακολουθούν, με στόχο να γίνει μια κριτική και να εκφραστεί μια διαφορετική άποψη για τον τρόπο διεξαγωγής και το περιεχόμενο του μαθήματος. Ταυτόχρονα, επιθυμούσαμε να καταγγείλουμε τη στάση της καθηγήτριας και να υπερασπιστούμε το δικαίωμα της ελεύθερης κριτικής από πλευράς των φοιτητών [ανεξαρτήτως έτους] στα μαθήματα και του δικαιώματος έκφρασης αυτής της κριτικής, χωρίς να φιμώνεται το άτομο που την ασκεί, ούτε να εξευτελίζεται με τον τρόπο που επιχείρησε να το κάνει η καθηγήτρια. Από την παρέμβαση αυτή και την επακόλουθη συζήτηση, γεννιούνται κάποια εύλογα ερωτήματα:

//Γιατί να είναι κακό να έχουμε κάθε εβδομάδα παρουσίαση;

Οι εβδομάδες του εξαμήνου περνούν, με εμάς να κυνηγάμε συνεχώς προθεσμίες και παρουσιάσεις. Συχνά, πολλοί φοιτητές αναρωτιούνται γιατί κάτι τέτοιο είναι λάθος. Η απάντηση είναι απλή, αν ρίξει κανείς μια ματιά στην καθημερινότητά μας. Αλήθεια, πόσο περισσότερο χρόνο θα είχαμε να διευρύνουμε τη σκέψη μας πάνω στην αρχιτεκτονική, αν δεν έπρεπε κάθε εβδομάδα να αφιερώνουμε άπειρο χρόνο και χρήμα, πάνω στο πως θα πουλήσουμε καλύτερα τη δουλειά μας? Όταν το βάρος των μαθημάτων πέφτει πάνω στο “μανατζμεντ”, στο πως θα έχουμε τέλειες ιλλουστρασιόν πινακίδες που μπορεί να μη δείχνουν και τίποτα, τότε είναι σαφές ότι λίγη προσοχή θα δοθεί στο κομμάτι της ποιότητας της αρχιτεκτονικής πρότασης, η οποία αντικειμενικά απότελεί σε μια τέτοια συνθήκη κάτι δευτερεύον. Προφανώς, κάτω από το συνεχές άγχος της παρουσίασης, η οποία επιδρά στον τελικό βαθμό, η ποιότητα του χρόνου που ξοδεύουμε για τη σχολή είναι αναντίστοιχη της ποσότητας, μιας που λίγοι θα μπουν στην διαδικασία να σκεφτούν τι σχεδιάζουμε, για ποιον, με βάση ποιές ανάγκες, για την ουσία δηλαδή της αρχιτεκτονικής. Ταυτόχρονα, οι παρουσιάσεις αυτές έρχονται πολλές φορές και με τη μορφή ενδιάμεσης υποχρεωτικής παράδοσης, η οποία έχει αντίκτυπο και στην τελική βαθμολογία, ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τη λογική της “γρήγορης, λιγότερο ποιοτικής δουλειάς για να βγει ένα αποτέλεσμα για παρουσίαση-παράδοση”. Από την άλλη, το επιχείρημα ότι με τις παρουσίασεις μπορούμε καλύτερα να δούμε τη δουλειά όλων των φοιτητών/ριων να εκτίθεται, ουτώς ώστε να υπάρχει ένας πιο ενεργός διάλογος στα μαθήματα, δεν υφίσταται. Και δεν υφίσταται, γιατί ο διάλογος αυτός μπορεί εύκολα να υπάρχει κατά τη διάρκεια των διορθώσεων, με τους φοιτητές να συζητάνε πάνω στα θέματά τους, χωρίς το “βούρδουλα” της ενδιάμεσης παράδοσης, το ξενύχτι και το άγχος της παρουσίασης. Τέλος, πολύ συχνά ακούμε στη σχολή μας ότι “πρέπει να μάθουμε να δουλεύουμε όπως σε ένα διαγωνισμό”. Για εμάς αυτό το πνεύμα δε μπορεί αν είναι αποδεκτό στο πλαίσιο μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αυτή η λογική υποβαθμίζει το αντικείμενο και το στρέφει στις ανάγκες της αγοράς. Ακόμη, η λογική του “δουλεύω διαγωνισμό” αποτελεί την πιο σκληρή πλευρά της πραγματικότητας ενός νέου αρχιτέκτονα, ο οποίος σήμερα αντί να δουλέψει καλείται συνεχώς να κυνηγάει workshops, διακρίσεις και διαγωνισμούς, δηλαδή απλήρωτη δουλειά, με την ελπίδα κάποια στιγμή να βρει μια πληρωμένη θέση. Αυτή την πραγματικότητα η σχολή θα έπρεπε να μας δίνει τα εφόδια να την αντιπαλέψουμε και όχι να την κάνει κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας για να τη συνηθίσουμε.

Πέρα όμως από αυτό, υπάρχει και το άλλο ερώτημα. Αλήθεια, τι γίνεται με εκείνους τους φοιτητές που δεν έχουν καν την δυνατότητα να ξοδεύουν κάθε εβδομάδα λεφτά για εκτυπώσεις και υλικά μακετών, μιας και που το τμήμα δεν έχει κανένα θέμα να απαιτεί από εμάς να χιλιοπληρώνουμε τη δημόσια και δωρεάν παιδεία, ειδικά εν μέσω της σκληρής οικονομικής κρίσης? Τι γίνεται με εκείνους τους φοιτητές που οι οικογένειές τους δεν μπορούν να τους στηρίξουν οικονομικά και αναγκάζονται να δουλέψουν για να τελειώσουν τις σπουδές τους? Μια υποχρεωτική παρουσίαση, μπορεί για αυτούς τους φοιτητές να είναι ακόμα και απαγορευτική για τις σπουδές τους.

Για το λόγο αυτό, δεν επιθυμούμε, ένα “δικαίωμα στην τεμπελιά” με την έννοια της φυγής από τις υποχρεώσεις, αλλά, παλεύουμε, από τη μία πλευρά, για το δικαίωμά μας στον ελεύθερο χρόνο, σε εκείνο τον χρόνο που έχει ανάγκη το άτομο προκειμένου να αναπτύξει ολόπλευρα την προσωπικότητά του σε όλους τους τομείς γενικά, αλλά και τη δική του ιδιαίτερη προσωπική σκοπιά στο κομμάτι της αρχιτεκτονικής ειδικότερα. Από την άλλη, παλεύουμε ταυτόχρονα, για δημόσια και δωρεάν παιδεία για όλους, προκειμένου κανείς να μην αποκλείεται επειδή πρέπει να εργαστεί ή να φύγει από την πόλη λόγο οικονομικής δυσκολίας. Με αυτή την έννοια, δεν αρκεί να μην υπάρχουν δίδακτρα στις σχολές [κάτι που στα μεταπτυχιακά δεν ισχύει και μόνο όσοι έχουν μπορούν να μπουν σε ένα από αυτά], αλλά από τη μία, η απουσία για οποιονδήποτε λόγο από ένα μάθημα δεν θα πρέπει να είναι εμπόδιο στη συνέχιση των σπουδών και από την άλλη, στοιχεία αναγκαία για την διαβίωσή μας, όπως η σίτιση, η στέγαση, οι μεταφορές [και ειδικότερα για τη δική μας σχολή οι εκτυπώσεις και τα υλικά], θα πρέπει να παρέχονται σε όλους μας δωρεάν!

*Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι κατά καιρούς, μαθήματα τα οποία ενδιέφεραν τους φοιτητές, δεν χρειάζονταν παρουσίες προκειμένου να γεμίσουν τις αίθουσες. Η ελευθερία του διδασκόμενου να ασκεί κριτική και να επιλέγει τον διδάσκοντα και την προσέγγιση που επιθυμεί ο ίδιος είναι η καλύτερη αξιολόγηση και αυτή που μάλλον πολλοί από τους καθηγητές μας δεν αντέχουν. 

//Γιατί να έχουμε λόγο στα μαθήματα;

Η σχέση των καθηγητών με τους φοιτητές οφείλει να είναι ισότιμη. Ο καθηγητής δεν είναι αυθεντία, επομένως υποχρέωσή του είναι να θέτει ερεθίσματα και όχι να επιβάλλει τις δικές του αλήθειες. Αυτό σημαίνει ότι ο κάθε φοιτητής έχει το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να αμφισβητεί, να ασκεί κριτική και να εκφράζει ελεύθερα την άποψή του πάνω στον τρόπο με τον οποίο γίνεται το μάθημα αλλά και στο περιεχόμενό του. Είμαστε εμείς αυτοί που πρέπει να έχουμε τον πρώτο λόγο πάνω στις σπουδές μας και την καθημερινότητά μας.

Σε αυτό το πλαίσιο, για εμάς, η σχολή οφείλει να είναι ο χώρος όπου θα δουλεύουμε όλοι μαζί και με συλλογικό τρόπο, όπου ο ένας θα κερδίζει από τις ιδέες του άλλου, όπου οι εμπειρίες των μεγαλύτερων θα μεταβιβάζονται στους μικρότερους, όπου το πρόβλημα του ενός θα αποτελεί προβληματισμό όλων. Επομένως, η διακοπή του συγκεκριμένου μαθήματος καθόλου ασεβής δεν ήταν. Δεν είναι ασέβεια, να τολμάς να ασκήσεις κριτική σε κάτι προβληματικό, πόσο μάλλον για μια κατάσταση η οποία δεν αφορά μόνο το πρώτο έτος, αλλά αποτελεί κανόνα για τη σχολή μας. Η κίνηση αυτή, δηλώνει την αλληλεγγύη μεταξύ των φοιτητών-τριών που σε κάθε έτος βιώνουν την ίδια σκληρή πραγματικότητα, την πραγματικότητα που σου λέει ότι δεν έχω λεφτά να σπουδάσω, ότι πρέπει να τρέχω από το πρωί μέχρι το βράδυ για να καταφέρω να γεμίσω τον ατομικό μου φάκελο προσόντων μπας και καταφέρω να δουλέψω για 200 ευρώ στην καλύτερη των περιπτώσεων. Πάνω απ' όλα όμως, δηλώνει την ανάγκη συλλογικής απάντησης στα κοινά μας προβλήματα. Ενάντια στην πραγματικότητα που στρέφει τον ένα, ενάντια στον άλλο, ενάντια στη λογική που σου λέει ότι για να την παλέψεις πρέπει να πατήσεις επί πτωμάτων για να φτάσεις στην “κορυφή”. Ποιά είναι όμως αυτή η “κορυφή” που τόσο μας προλογίζουν αρκετοί καθηγητές στη σχολή? Στην πραγματικότητα του 60% ανεργίας στους νέους μηχανικούς, της σκληρής εκμετάλλευσης στην εργασία και της μετανάστευσης, το “αμερικάνικο όνειρο” καταρρέει για τη νέα γενιά και μαζί με αυτή καταρρέουν και όλες οι παραπάνω αντιλήψεις.

//Ποια ήταν η αντίδραση της καθηγήτριας;

Με κριτήριο, όχι το περιεχόμενο της ανακοίνωσης, αλλά με το πόσες φορές παρακολούθησε ή όχι το μάθημα σε σχέση με τη συνδικαλιστική του δράση, επιτέθηκε προσωπικά στον φοιτητή. Δεν είναι άλλωστε η πρώτη φορά που φοιτητής στοχοποιείται εξαιτίας της συνδιακαλιστικής του δράσης. Μέσα σε μια πραγματικότητα που προβάλει ως μονόδρομο τον ανταγωνισμό και τον ατομικό δρόμο, οποιαδήποτε φωνή αμφισβητεί και εκφράζει την ανάγκη της συλλογικής διεκδίκησης και αγώνα, θεωρείται παράταιρη.

* * *

Η κατάσταση στο μάθημα του Σχεδιασμού 2, όπως και σε κάθε μάθημα δεν αφορά μόνο τους φοιτητές και τις φοιτήτριες που το παρακολουθούν στο τρέχον εξάμηνο, αλλά το σύνολο των φοιτητ(ρι)ών της σχολής. Κι αυτό γιατί πρόκειται για μια συνολική λογική που παίζει με το πρόγραμμα σπουδών της σχολής μας, η οποία αντανακλά κατευθύνσεις που μπαίνουν κεντρικά [από το Υπουργείο Παιδείας και την εκάστοτε κυβέρνηση, σε πλήρη εναρμόνιση με τις κατευθύνσεις της ΕΕ] και έρχονται να διαλύσουν ολόκληρα γνωστικά αντικείμενα και επαγγελματικά δικαιώματα. Μια λογική που εκφράζεται πλήρως μέσω του περιεχομένου και της δομής του προγράμματος σπουδών μας, μιας λογικής που συνοψίζεται στη συρρίκνωση του γνωστικού αντικειμένου της αρχιτεκτονικής, με την υποβάθμιση ορισμένων πεδίων [βλ. Συντήρηση Αποκατάσταση, έμφαση στο Design κλπ], τη συνεχή μείωση των θεωρητικών μαθημάτων κ.α., μια συρρίκνωση που ανοίγει το δρόμο και για τον κατακερματισμό και των επαγγελματικών μας δικαιωμάτων.

Για εμάς όλα αυτά, όπως και προαναφέραμε, δεν είναι μεμονωμένα προβλήματα αλλά, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα μίας συνολικής κατάστασης και υποβάθμισης που λαμβάνει χώρα σήμερα στα πανεπιστήμια. Σε αυτή την κατάσταση, που οι καθηγητές όλο και μειώνονται [στην σχολή μας έχουν φτάσει τους 30!], που καλλιεργείται ο ατομικός δρόμος και ο ανταγωνισμός, που οι καθημερινοί ρυθμοί σπουδών αυξάνονται και ο ελεύθερος χρόνος μας απαξιώνεται, που η υποχρηματοδότηση έχει φτάσει στο 80%(!) επηρεάζοντας την “ομαλή” λειτουργία του πανεπιστημίου, αλλά και αφήνοντας περιθώριο σε επιχειρήσεις να καθορίζουν τη λειτουργία του, η απάντηση από δικιά μας πλευρά πρέπει να είναι ξεκάθαρη.

Ας γίνουμε η ‘’άλλη΄΄ φωνή. Η ΄΄άλλη ΄΄φωνή που δεν θα διστάζει να βγει στο μάθημα και να εκφράσει μία διαφωνία, μία άποψη, μία κριτική. Μία ‘’άλλη’’ φωνή που θα έχει άποψη για αυτό που σπουδάζει, που ειδικότερα στη σχολή μας δε θα συμβιβάζεται στο να σχεδιάζει βίλες που απευθύνονται σε λίγους και εκλεκτούς αλλά θα σχεδιάζει σύμφωνα με τις ανάγκες των πολλών και των πληττόμενων. Μία ‘’άλλη’’ φωνή που εν τέλη θα σπάει την κανονικότητα και θα αγωνίζεται καθημερινά και συλλογικά για τις επιθυμίες και τις ανάγκες, όχι μόνο τις δικές της αλλά και ολόκληρης της σημερινής νεολαίας που δεν βλέπει μέλλον. Καλούμε λοιπόν, κάθε τέτοια φωνή που δεν της αρέσει να σωπαίνει απέναντι σε όλα αυτά που μας συμβαίνουν, να υψώσει τον τόνο της στο μάθημα, στο δρόμο, στη γενική μας συνέλευση! Γιατί για εμάς απέναντι στη μιζέρια που ζούμε η λύση δε μπορεί να βρίσκεται στη διαχείριση αυτής, όπως προσπαθούν να μας πείσουν όλοι, από τις κυβερνήσεις, μέχρι και τους καθηγητές μας. Γιατί για εμάς όταν μπαίνουμε σε μια αίθουσα με 200 φοιτητές και 3 διδάσκοντες, η λύση δε βρίσκεται ούτε στον αποκλεισμό κι άλλων φοιτητών από την πρόσβαση στην τριτοβάθμια, ούτε η ευλαβική αποδοχή αυτής της αφόρητης κατάστασης. Για εμάς η λύση βρίσκεται στην επιβολή των αναγκών μας, με δυναμικές και πολύμορφες κινητοποιήσεις. Για εμάς η αναστολή λειτουργίας του τμήματος Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, που αποφάσισαν οι καθηγητές προ 3έτιας και στηρίχθηκε από το σύλλογο φοιτητών εκεί, δεν αποτελεί αντιπαράδειγμα, όπως θεωρούν οι καθηγητές του τμήματός μας. Αντίθετα αποτελεί πρότυπο δράσης, γιατί αυτή η αναστολή κέρδισε στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ διπλασιασμό του διδακτικού προσωπικού! Αντίθετα, η διαχείριση της μιζέριας από την πλευρά των καθηγητών του τμήματός μας και η καταγγελία των φοιτητικών κινητοποίησεων όλα τα προηγούμενα χρόνια [βλ κινητοποιήσεις 2011, 2014], από τη συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών, πέτυχε το να φτάσουμε στο σημείο να μείνουμε με 30 διδάσκοντες κι ο αριθμός όλο και να μειώνεται.

Γι' αυτό καλούμε τον καθένα και την καθεμιά, να μην κρατήσει τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες του-ης για τον εαυτό του-ης, αλλά όλοι μαζί, μέσα από τις συλλογικές μας διαδικασίες, να συζητήσουμε, να αποφασίσουμε και να σχεδιάσουμε το μέλλον των ονείρων μας και των αναγκών μας!

Κι ακριβώς επειδή όλα τα παραπάνω δεν είναι υπόθεση κάποιων λίγων, που είναι σε σχήματα και πολιτικές συλλογικότητες, αλλά όλων μας, καλούμε όλες και όλους να γεμίσουμε το αμφιθέατρο της 301 στην επόμενη Γενική μας Συνέλευση μετά τις διακοπές του Πάσχα, για να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε σχετικά με το πως θέλουμε να σπουδάζουμε, με ποιο περιεχόμενο, ποιους όρους, να αποφασίσουμε και να δράσουμε εν τέλει για τις σπουδές και την εργασία που χρειαζόμαστε!