"Να αυτοκτονήσω ή να κάνω καφέ?" Α. Καμύ

ή αλλιώς: όταν η εξεταστική [και η σχολή] σε φτάνει στα όριά σου

Και ενώ η εξεταστική πλησιάζει απειλητικά, βασανιστικά και αναπάντητα ερωτήματα αρχίζουν να πλανιούνται στο μυαλό όλων.

Γιατί κοιμάμαι μόνο 3 ώρες κάθε μέρα;

Γιατί δεν έκανα format στον υπολογιστή μου και αργοπεθαίνει;

Γιατί χρωστάω τοπογραφία για 3^η χρονιά;

Γιατί τα λεφτά απ’ τις πολλές μακέτες και τις εκτυπώσεις δε μου φτάνουν ούτε για τσιγάρα;

Γιατί όλοι μου λέγανε ότι όταν περάσω στο πανεπιστήμιο η εντατικοποίηση του λυκείου θα αποτελεί παρελθόν;

Γιατί έχω αρχίσει να βλέπω κατόψεις στα όνειρά μου?...

Και τελικά γιατί έχω την αίσθηση ότι η σχολή καταναλώνει όλο τον ελεύθερό μου χρόνο και παράλληλα δε μου δίνει εκείνα τα ερεθίσματα για να σκέφτομαι και να παράγω αρχιτεκτονική πιο συνολικά…..;

Έχει φτάσει, λοιπόν εκείνη η περίοδος που τα στέκια των φοιτητ(ρι)ών ερημώνουν, όλοι τρέχουν πανικόβλητοι ψάχνοντας σημειώσεις, όλοι είναι στην τσίτα και αγχωμένοι. Βέβαια και εμείς δεν αποτελούμε εξαίρεση σε αυτή την κατάσταση.

Βγες από την εντατικοποιημένη καθημερινότητά σου.

Δώσε 5 λεπτά από τον πολύτιμο χρόνο σου στο παρακάτω κείμενο.

Πολύτιμος μιας και για να καταφέρουμε να ανταπεξέλθουμε στις όλο και αυξανόμενες απαιτήσεις 24 ώρες την ημέρα δεν είναι αρκετές.

Αυτή η κατάσταση όμως δεν περιγράφει αποκλειστικά την καθημερινότητα μας στην περίοδο της εξεταστικής αλλά και τη καθημερινότητα μας το υπόλοιπο εξάμηνο.

Φτάνοντας, λοιπόν, στην παραπάνω παραδοχή ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε αν η εκπαιδευτική διαδικασία μέσα στη σχολή δεν εξυπηρετεί την ανάγκη μας για μια συνολική αντιμετώπιση της παραγωγής του χώρου, αλλά αντίθετα έχει εκφυλιστεί σε ένα κυνήγι ημερομηνιών, προθεσμιών, προπαραδόσεων και ECTS και έχει μετατραπεί σε προθάλαμο εισαγωγής μας στην εργασιακή ανασφάλεια.

Αρκετά από τα εργαστήρια της σχολής μας καταλήγουν να περιορίζουν την αρχιτεκτονική σκέψη σε ημερομηνίες παραδόσεων, με την αρχική παρουσίαση της κεντρικής ιδέας να διαχωρίζεται με προθεσμίες απ’ την τελική λύση του θέματος. Η λύση λοιπόν κατακερματίζεται σε στάδια και τελικά βαφτίζεται “ομαδική διόρθωση” αυτό που ουσιαστικά καταλήγει να είναι υποχρεωτική προπαράδοση. Ακόμα πιο αντιθετικό προς την εκπαιδευτική διαδικασία είναι το γεγονός ότι πολλές φορές η μη προπαράδοση έχει επιπτώσεις στην τελική βαθμολογία ή ακόμη και τον αποκλεισμό από το μάθημα (όπως βλέπουμε να γίνεται και στον Σχεδιασμό 2). Μέσα στο τρέξιμο για την τέλεια παρουσίαση που θα εξασφαλίσει και τον καλύτερο τελικό βαθμό, χάνεται και η ουσία του σχεδιασμού.

 Ενώ λοιπόν χάνουμε καθημερινά κάθε ίχνος δημιουργικού χρόνου, φτάνει η περίοδος της εξεταστικής και ξαφνικά αντιλαμβανόμαστε ότι πρέπει μέσα σε λίγες εβδομάδες (ούτε μήνας πλέον) να ’’βγάλουμε’’ την υπέρογκη ύλη σε διάφορα μαθήματα, όπως για παράδειγμα στις ιστορίες. Κι εδώ αναδεικνύεται μια μεγάλη αντίφαση: τα μαθήματα του προγράμματος σπουδών είναι πραγματικά περιορισμένα και όπως αναφέρθηκε πριν αποστερούν τις/τους φοιτήτ(ρι)ες από τη σφαιρική γνώση της αρχιτεκτονικής παιδείας, αλλά ταυτόχρονα δημιουργούν μια υπερεντατικοποιημένη καθημερινότητα με τις απαιτήσεις τους, προκειμένου να προσαρμόσουν τους μελλοντικούς εργαζόμενους στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας. Σε αυτή τη διαδικασία κάθε θεωρητικό μάθημα υποβαθμίζεται [βλ σύμπτυξη ολόκληρων αιώνων και περιόδων σε μια ιστορία, ραγδαία μείωση θεωριών], καθώς ακόμη και στα μαθήματα που έχουν μείνει όρθια, δε μπορεί να τους δοθεί ιδιαίτερη σημασία όταν κάθε μέρα τρέχουμε για τα εντατικά εργαστήρια. Άλλωστε όταν στους σχεδιασμούς των 15 των ECTS κινούμε γη και ουρανό για να μάθουμε μέσα σε μια βραδιά photoshop, corel, archiCAD, 3D studio MAX και όποιο άλλο πρόγραμμα μπορεί να κάνει ακόμα πιο θεαματική την παρουσίασή μας, είναι λογική η απαξίωση όλων των υπόλοιπων μαθημάτων. Και φυσικά η περίοδος της εξεταστικής δε συμβάλλει στην κατανόηση των θεωριών και ιστοριών και στο να τους δοθεί η σημασία που τους αναλογεί, ως αναπόσπαστο κομμάτι της αρχιτεκτονικής παιδείας.

Ας αναλογιστούμε μόνο αν υπάρχει κανείς που έχει συγκρατήσει κάτι από όλα αυτά τα όποια αναγκάστηκε να μάθει με κριτήριο το να πετύχει σε κάποια εξέταση; Υπάρχει άραγε κανείς που έχει καταφέρει να συγκρατήσει κάτι μετά την εξέταση του μαθήματος της Ιστορίας αρχιτεκτονικής-τέχνης 10^ου -19^ου αιώνα; Μάλλον όχι. Αυτό που συμβαίνει είναι ακριβώς το αντίθετο. Βλέπουμε άρα πως το κριτήριο για να περάσεις είναι το πόσο καλός είναι κάποιος/α στην αποστήθιση.

Μετά από όλα αυτά λοιπόν, φτάνουμε στο σημείο να ανακαλύπτουμε ότι με βάση αυτά που διδασκόμαστε η αρχιτεκτονική δεν είναι παρά τεράστιες έγχρωμες εκτυπώσεις που καλύπτουν ολόκληρους τοίχους (φαινόμενα που τα βλέπουμε ακόμη και στο πρώτο έτος), παλεύοντας να βγουν νικητές στον εντυπωσιασμό και τη σχεδίαση 3D μοντέλων. Αλλά ναι! Μπορεί να ξημεροβραδιάστηκες στο autocad, τα μάτια σου να καθρεφτίζουν σκάλες και τα όνειρά σου να περιτριγυρίζονται από τούβλα και στέγες, αλλά ακόμα και αυτό ορισμένες φορές δεν είναι αρκετό! Το κυνήγι συνεχίζεται μέχρι να ’’μάθεις και να μάθεις’’ τόσα ώστε να μπορέσεις να ανταποκριθείς σ’ εκείνο το απαιτητικό και ανταγωνιστικό αύριο της αγοράς εργασίας. Και στην ουσία να μη μάθεις και τίποτα, αφού για να ανταποκριθείς στη σημερινή αγορά εργασίας πρέπει να είσαι ευέλικτος και αναλώσιμος, έτοιμος/η να υποταχθείς στις απαιτήσεις του εκάστοτε αφεντικού. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως οι καθηγητές μας συχνά επαναλαμβάνουν πως οι παρουσιάσεις μας βοηθάνε να μάθουμε να δουλεύουμε με όρους “διαγωνισμού”, απογυμνώνοντας, με αυτό τον τρόπο, την εκπαιδευτική διαδικασία από την όποια ουσία της έχει απομείνει.

Και φυσικά, την ευθύνη για την ενδεχόμενη αποτυχία σου την έχεις πάντα εσύ! Όπως την ίδια ευθύνη θα φέρεις λίγα χρόνια μετά, σαν εν δυνάμει εργαζόμενος, όταν δε θα μπορείς να εργαστείς παρά το πτυχίο, το μεταπτυχιακό, τους διαγωνισμούς, τα workshops που θα έχεις στο ενεργητικό σου ! Αν καταφέρεις βέβαια να ολοκληρώσεις τις σπουδές σου στην «δημόσια και δωρεάν» παιδεία τους. Άλλωστε, δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε συμφοιτητ(ρι)ές μας είτε να εγκαταλείπουν εντελώς τις σπουδές τους είτε να αναγκαζόμαστε να δουλεύουμε παράλληλα με τις σπουδές μας για να καταφέρουμε να ανταπεξέλθουμε στα υπέρογκα ποσά που πρέπει να διαθέτει κανείς. Γιατί για να είσαι «ο πετυχημένος αρχιτέκτονας» πρέπει οι εκτυπώσεις και οι μακέτες σου να είναι ότι πιο φαντασμαγορικό.. όμως εφόσον έχουμε δημόσια και δωρεάν παιδεία, όλα αυτά δεν θα έπρεπε να μας παρέχονται δωρεάν?

Δεν επιλέξαμε να σπουδάσουμε αρχιτεκτονική για να τρέχουμε ολημερής και ολονυχτής, να μετράμε και τα cents για ένα μήνα για να μπορέσουμε να πλήρώσουμε όλες αυτές τις μακέτες και τις εκτυπώσεις και εν τέλη να σχεδιάζουμε πολυτελείς βίλες στο πανόραμα που δεν έχουν κανένα κοινωνικό αντίκτυπο.

Για εμάς η αρχιτεκτονική δεν είναι και θα έπρεπε να είναι όλα τα παραπάνω.

Αντίθετα με τη σημερινή πραγματικότητα στη σχολή μας, η αρχιτεκτονική ως αντικείμενο θα έπρεπε να είναι η δυνατότητα σφαιρικής θεώρησης του χώρου. Όμως , η επιστημονική γνώση, η μεθοδολογία παραγωγής της, η ποιότητά της και η κατεύθυνση ανάπτυξής της ή εφαρμογής της (βλέπε έρευνα για τον στρατό, για επιχειρήσεις κλπ.) είναι προϊόν κοινωνικό και εκφράζει τις αντιθέσεις και τις δυνατότητες της δοσμένης κοινωνίας.

Ο χώρος της μάθησης μετατρέπεται σε χώρο επέκτασης της ελεύθερης αγοράς όταν η αρχιτεκτονική εκφυλίζεται σε στείρο design, που προτείνει μια συγκεκριμένη άποψη για το χώρο αναπαράγοντας χωρικές σχέσεις – τρόπους ζωής, παρακάμπτοντας την κοινωνική ευθύνη του σχεδιαστή.

Καλλιεργείται έτσι μία αντίληψη περί «ουδετερότητας» της επιστημονικής γνώσης, την οποία καλούμαστε εμείς να την προσεγγίσουμε άκριτα, επιφανειακά και μερικώς, να την αναπαράγουμε ως στείρα πληροφορία και μεθοδολογία, αδιαφορώντας για τις φιλοσοφικές, επιστημονικές και κοινωνικές προεκτάσεις της.

Για εμάς η λύση για όλα αυτά δεν είναι ο ατομικός δρόμος αλλά ο συλλογικός δίνοντας ξανά στη σχολή τον ρόλο του κοινωνικού και πολιτικού χώρου.

Ένας χώρος όπου θα δουλεύαμε όλοι μαζί, ο ένας θα κέρδιζε από τις ιδέες του άλλου, οι εμπειρίες των μεγαλύτερων θα μεταβιβάζονταν στους μικρότερους, το πρόβλημα του ενός θα αποτελούσε προβληματισμό όλων, τώρα σιγά σιγά αδειάζει γιατί ο καθένας τρέχει να προλάβει το φωτοτυπάδικο ανοιχτό, την τελευταία διόρθωση γιατί ο καθηγητής θα φύγει στη Νέα Υόρκη ,να κάνει το laser cut την μακέτα του γιατί αλλιώς δεν θα μπορεί να είναι τόσο ανταγωνιστικός όσο χρειάζεται κλπ. Για εμάς τα μαθήματα δεν πρέπει να είναι μια διαρκής εξέταση, ούτε προθάλαμος του εργασιακού μεσαίωνα που μας φτιάχνουν.Υπάρχει εναλλακτική, υπάρχει άλλη αρχιτεκτονική παιδεία, άλλος τρόπος εκπαιδευτικής διαδικασίας, το ζήτημα είναι να τον διεκδικήσουμε!

Σε όλη αυτή τη σκληρή πραγματικότητα λοιπόν το μόνο που μπορεί να διασφαλίσει τα δικαιώματα μας και να αποτελέσει τη βάση για κάθε διεκδίκηση είναι το αν θα καταφέρουμε να έχουμε όλοι τα πάντα (ίσα επαγγελματικα και εργασιακά δικαιώματα, συλλογικές συμβάσεις , ... ), έτσι και μέσα στη σχολή οι συζητήσεις μέσα στα μαθήματα, στους διαδρόμους και οι Γενικές Συνελεύσεις είναι οι μόνες διαδικασίες μέσα από τις οποίες μπορούμε να διεκδικούμε, να αγωνιζόμαστε και να βρίσκουμε λύσεις όλες/οι μαζι στα κοινά μας προβλήματα.

Διεκδικούμε δωρεάν εκτυπώσεις για όλη την περίοδο της εξεταστικής αλλά και μέσα στο εξάμηνο. Να παρέχονται όλα τα υλικά που απαιτούνται για τη διεκπαιρέωση των μαθημάτων από το τμήμα!

Απαιτούμε η παράδοση όλων των εργαστηρίων να γίνεται στο τέλος της εξεταστικής, χωρίς ενδιάμεσες παρουσίασεις-προπαραδόσεις.

Να κάνουμε τα μαθήματα τόπο συνδιαμόρφωσης και το σχεδιασμό προϊόν συλλογικής συζήτησης και κριτικής, με προϋπόθεση τη στροφή σε έναν ανθρωποκεντρικό σχεδιασμό για την πληττόμενη κοινωνική πλειοψηφία.

Να σχεδιάζουμε με βάση τις κοινωνικές ανάγκες.

Να ξανακάνουμε τη σχολή χώρο κοινωνικό. Διαβάζουμε συλλογικά στους χώρους της σχολής.